Aldurshlutföll rjúpu á veiðitíma 2009

Niðurstöður eru birtar jafnóðum hér á vef Náttúrufræðistofnunar en þær verða meðal annars notaðar við mat á stofnstærð rjúpunnar í landinu.

Þann 21. desember er búið að aldursgreina samtals 3543 fugla og stærstur hluti þeirra er af Norðausturlandi, um 47%. Hlutfall ungfugla af heildinni er 76%. Stefnt er að því að aldursgreina 400−500 fugla úr hverjum landshluta, þannig að nokkuð vantar enn uppá fullt sýni fyrir Austurland og Suðurland.

Miðað við reynsluna frá síðustu árum má búast við að 500–1000 vængir til viðbótar berist á næstu vikum frá veiðimönnum til Náttúrufræðistofnunar.

Þessar niðurstöður sem kynntar eru hér á undan ber að skoða í því ljósi, þær eru til bráðabirgða. Þetta eru reyndar svipuð ungahlutföll og síðustu tvö ár (1. mynd), en veruleg hækkun frá því sem var 2005 og 2006 þegar hlutfall unga fór allt niður í 68% (2006). Breytingar á aldurshlutföllum á milli ára endurspegla mun á afföllum ungfuglanna og um leið ástand stofnsins. Nokkur munur er á aldurshlutföllum eftir landshlutum eftir árum (2. mynd). Þannig voru breytingar 2005–2009 af svipuðum toga á Suðurlandi, Vesturlandi, Vestfjörðum og Norðvesturlandi; hlutföllin lækkuðu 2005/2006 og hafa síðan stigið upp á við. Á Austurlandi og Norðausturlandi hafa hlutföllin verið stöðugri, á bilinu 72–74% á Austurlandi og 76–80% á Norðausturlandi (nema 2005, 70%). Athyglisverðar reglubundnar breytingar virðast vera á hlutföllunum tekið saman fyrir allt landið (3. mynd). Þannig var rjúpnastofninn í lágmarki 1993, óx síðan í hámark 1998 og síðan var fall. Hlutföll ungfugla í veiði sýna svipaðar breytingar og stofnsveiflan á þessum tíma en hliðrað þannig að hlutföll unga eru hæst í uppsveiflu stofnsins.

Sendið vængina til Náttúrufræðistofnunar
Sérfræðingar Náttúrufræðistofnunar hafa um áratuga skeið rannsakað aldurshlutföll í rjúpnaafla. Á lit flugfjaðra rjúpunnar er hægt að greina á milli tveggja aldurshópa, fugla á fyrsta ári og eldri fugla. Þessi gögn eru m.a. notuð til að reikna út heildarstofnstærð rjúpunnar í landinu og eins til að rannsaka afföll. Veiðimenn, sem tilbúnir eru að taka þátt í þessari könnun, eru beðnir um að klippa annan vænginn af öllum þeim rjúpum sem þeir fella. Fuglum af sama veiðisvæði eða úr sömu sveit ber að halda sér í poka þannig að hægt sé að sundurgreina sýnin eftir landshlutum.

Vængina á að senda til:

Náttúrufræðistofnun Íslands
Pósthólf 5320
125 Reykjavík

Stofnunin mun greiða sendingarkostnað sé þess óskað. Menn eru beðnir um að láta nafn sitt og heimilisfang fylgja með sýnum þannig að hægt sé að senda þeim, sem það vilja, niðurstöður greininga úr þeirra sýni og heildarniðurstöðurnar í lokin.

Litur flugfjaðra segir til um aldur
Til að aldursgreina rjúpur bera menn saman lit á flugfjöður nr. 2 og flugfjöður nr. 3 (talið utan frá). Fjaðurstafurinn sjálfur er alltaf dökkur hjá íslenskum rjúpum óháð aldri, en við erum að bera saman litinn á föninni sjálfri, ekki fjaðurstafnum. Hjá fuglum á 1. ári er flugfjöður nr. 2 dekkri en nr. 3 eins og hér sést. Ef smellt er á myndina hér til hægri, sést samanburðurinn. Hjá fullorðnum fuglum, fuglum á 2. ári og eldri, eru fjaðrir nr. 2 og 3 jafndökkar eða nr. 3 dekkri. Hjá sumum fullorðnum fuglum eru engin litarefni í fönum flugfjaðra nr. 2 og 3.