2. febrúar 2005. Guðmundur Guðjónsson: Gróðurkortagerð í hálfa öld

Guðmundur Guðjónsson, landfræðingur hjá Náttúrufræðistofnun Ísland flytur erindi á Hrafnaþingi 2. febrúar 2005.

Á árinu 2005 eru liðin 50 ár frá því að hafin var gerð gróðurkorta á Íslandi á vegum búnaðardeildar Atvinnudeildar Háskóla Íslands. Kortagerðin hófst að frumkvæði Björns Jóhannessonar jarðvegsfræðings sem um nokkurra ára skeið hafði unnið að jarðvegskortagerð í þremur landbúnaðarhéruðum. Þar sem gróðursamfélögin endurspegluðu vel jarðveginn sem verið var að kortleggja, fékk hann þá hugmynd að gagnlegt væri að kortleggja gróðurinn með það í huga að meta beitargildi úthaga. Til liðs við sig fékk Björn, Steindór Steindórsson grasafræðing, sem rannsakað hafði gróðursamfélög víðsvegar um landið. Þeir félagar héldu upp á Gnúpverjaafrétt til að kortleggja gróður rigningasumarið 1955, ásamt þeim Ingva Þorsteinssyni og Einari Gíslasyni.

Alla tíð síðan hefur verið unnið óslitið að gróðurkortagerð, lengstum á Rannsóknastofnun landbúnaðarins. Mismikill kraftur hefur verið í starfseminni og miklar tæknibreytingar hafa orðið. Starfsemi gróðurkortagerðarinnar var flutt til Náttúrufræðistofnunar Íslands 1995 og heyrði þar með undir umhverfisráðuneytið í stað landbúnaðarráðuneytisins áður. Ástæða flutninganna var m.a. sú að beitarálag hafði minnkað og ekki var eins brýn þörf á kortlagningu gróðurs vegna beitar. Einnig hafði eftirspurn eftir náttúrufarsupplýsingum af gróðurkortunum aukist vegna skipulagsmála og mats á umhverfisáhrifum. Söfnun á upplýsingum um gróðurfar landsins féll einnig mjög vel að lagalegri skyldu Náttúrufræðistofnunar um skráningu á íslenskri náttúru.

Tveir þriðju hlutar landsins kortlagðir

Á gróðurkortum er gróið land flokkað í um 100 gróðurfélög og bersvæðisgróður er flokkaður í 10 flokka eftir landgerðum. Út frá gróðurkortunum má einnig lesa margvíslegar óbeinar upplýsingar um náttúrufar landsins t.d. jarðvegsgerð, rakastig og gróðurþekju.

Árið 2005 hafa liðlega tveir þriðju hlutar landsins verið kortlagðir í mælikvarða frá 1:20.000 til 1:40.000. Um þriðjungur kortlagða svæðisins hefur verið endurkortlagður á stafræn myndkort og lögð er mikil áhersla á að ljúka því verki. Gróðurkortin eru nú notuð sem grunnur að vistgerðakortum og er því mikilvægt að gera áætlun um að ljúka kortlagningu alls landsins sem fyrst.

Í fyrirlestrinum mun Guðmundur rekja upphaf og þróun gróðurkortagerðarinnar, lýsa stöðunni í dag og þeim notum sem höfð hafa verið af gróðurkortunum. Þá mun hann fjalla um framtíð gróðurkortagerðarinnar og áform um að ljúka gerð gróðurkorta af öllu landinu.