Viðkoma rjúpunnar 2011

 


Rjúpuungi. ©Ólafur Karl Nielsen.

Einn þáttur í árlegri vöktun rjúpnastofnsins er mat á viðkomu fuglanna. Þetta er gert með því að fara um úthaga og telja allar rjúpur og aldursgreina og að auki að kyngreina fullorðnu rjúpurnar. Þessi gögn eru síðan notuð til að reikna hlutfall unga í lok sumars. Sérfræðingar Náttúrufræðistofnunar skipuleggja þessar talningar og framkvæma en einnig taka ýmsir aðrir þátt í talningunum, s.s. starfsmenn náttúrustofa og rjúpnaáhugafólk.

Starfsmenn Náttúrufræðistofnunar töldu rjúpur á Suðvesturlandi og Norðausturlandi, og einnig eru komin í hús gögn frá talningamönnum Náttúrustofu Austurlands. Almenna reglan er sú að viðkoma rjúpunnar er að jafnaði góð, frjósemi er mikil og hver kvenfugl verpur um 12 eggjum. Síðsumars eru að meðaltali um 8 ungar á hvert par og hlutfall unga í hauststofni því um 80%. Þetta á við hvort heldur rjúpnastofninn er í upp- eða niðursveiflu og það eru því ekki breytingar á frjósemi sem ráða stofnsveiflum rjúpunnar. Helsta undantekningin frá þessu er þegar gerir hörð hret á eggja- eða ungatíma rjúpunnar (í maí til júlí). Sú var raunin í ár. Á Norðausturlandi var maímánuður rjúpunni mjög erfiður, kuldar og snjóar. Sama gerðist í júní, kalt var í veðri og miklar rigningar voru í lok mánaðarins. Afleiðingar harðrar tíðar sjást á niðurstöðum talninganna en meðal annars var um þriðjungur kvenfugla (31%) á Norðausturlandi án unga. Eins var meðalstærð ungahópa heldur minni en í meðalári og nam munurinn um einum unga (6,9 ungar á kvenfugl 2011 á móti 8,2 ungum á kvenfugl 1981-2011). Hlutfall unga í rjúpnastofninum á Norðausturlandi er því 71%. Þetta er eitt lægsta gildi sem mælst hefur á þessu svæði síðan talningar hófust 1981, aðeins árið 1992 er svipað (sjá línurit).


Hlutfall unga í síðsumarsstofni rjúpunnar á Norðausturlandi 1981-2011 (blár ferill). Meginleitni gagnanna er sýnd með rauðum ferli (loess-líkan).

 

Talningar frá Suðvesturlandi og Austurlandi gefa aðra mynd. Nær allir kvenfuglar sem sáust þar voru með unga (98%) og ungahóparnir voru stærri (7,5 ungar á kvenfugl á Suðvesturlandi og 8,1 ungi á kvenfugl á Austurlandi). Hlutfall unga í síðsumarsstofni rjúpunnar er samkvæmt þessum gögnum 79% á Suðvesturlandi og 80% á Austurlandi.

Samandregið sýna niðurstöður ungatalninga að hörð tíð í vor og fyrri hluta sumars hefur, a.m.k. á Norðausturlandi, haft veruleg neikvæð áhrif á viðkomu rjúpunnar. Talningar í vor sýndu að varpstofninn minnkaði verulega á milli ára. Þessi fækkun ásamt viðkomubresti ræður því að rjúpnastofninn í upphafi vetrar er miklu minni en verið hefur mörg undanfarin ár.